خارج فقه ۴ (قمار: بازی با آلات قمار بدون رهان)


خارج فقه ۴ (قمار: بازی با آلات قمار بدون رهان)

, , ,

موضوع: مکاسب محرمه/قمار / بازی با آلات قمار بدون رهان

خلاصه جلسه گذشتهصحبت در مساله قمار بود و اینکه آیا ادله حرمت قمار، جایی که «اللعب بآلات المتعارفه» است ولی بدون رهان را شامل می‌شود یا نه. در این را بطه عرض شد که میسر در آیه به معنای قمار است و به تصریح تمام لغویین قمار عبارت است از «اللعب بآلات المتعارفه مع الرهان». یعنی اگر رهان وجود نداشته باشد، قمار نیست. بحث راجع به این بود که آیا روایات صدق قمار بر لعب بدون مراهنه را اثبات می‌کند یا نه.

و منها[۱] عَنْ عِدَّهٍ مِنْ أَصْحَابِنَا [۲] عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ [۳] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى [۴] عَنْ یُونُسَ [۵] عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ [۶] عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «یَغْفِرُ اللَّهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَّا لِثَلَاثَهٍ صَاحِبِ مُسْکِرٍ أَوْ صَاحِبِ شَاهَیْنِ أَوْ مُشَاحِنٍ‌». [۷]

امام خمینی (ع) [۸] و آیت الله سبحانی [۹] به این روایت استشهاد کرده‌اند.

به نظر ما حسین بن عمر بن یزید مهمل است و وثاقتش ثابت نیست پس این روایت سنداً ضعیف است.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: خداوند در ماه رمضان همه را می‌بخشد مگر سه گروه را: ۱. کسی که با مسکر مصاحبت می‌کند ۲. کسی که با شطرنج مصاحبت دارد ۳. کسی که بدعت در دین بگذارد.

به نظر ما این حرف سه اشکال دارد.

۱. سندش ضعیف است و نمی‌توان به آن استدلال کرد.

۲. این روایت فقط در مورد شطرنج است و سایر آلات را شامل نمی‌شود.

۳. «صاحب شاهین» یعنی کسی که مداومت بر این امر دارد و دائماً شطرنج بازی می‌کند. سؤال این است که این مداومت با رهان است یا بدون رهان؟ ما میگوییم که انصراف دارد به صورتی که همراه رهان باشد. در آن زمان غالباً چنین بوده که با رهان بازی می‌کرده‌اند. البته در اینجا احتمال انصراف کافی است برای این که نتوانیم به آن استدلال کنیم.

و منها: [۱۰] عَنْهُ [۱۱] عَنْ أَبِیهِ [۱۲] عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ [۱۳] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَکَمِ أَخِی هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ [۱۴] عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ [۱۵] عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «إِنَّ لِلَّهِ- عَزَّ وَ جَلَّ- فِی کُلِّ لَیْلَهٍ [۱۶] [۱۷] مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عُتَقَاءَ مِنَ النَّارِ إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْکِرٍ أَوْ مشاحن [مُشَاحِناً] أَوْ صَاحِبَ شَاهَیْنِ». قُلْتُ: وَ أَیُّ شَیْ‌ءٍ صَاحِبُ الشَّاهَیْنِ [۱۸] ؟ قَالَ: «الشِّطْرَنْجُ». [۱۹]

امام خمینی (ره) به این روایت استشهاد کرده‌اند.[۲۰]

به نظر ما سند این روایت درست است و مشکلی ندارد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: برای خداوند در هر شبی از ماه مبارک رمضان، عده‌ای از آتش آزاد می‌شوند مگر کسی که افطار می‌کند بر مسکر یا کسی که بدعت در دین می‌گذارد یا کسی که صاحب شاهین است. از حضرت سؤال می‌کنند که صاحب شاهین کیست؟ حضرت (ع) می‌فرمایند: یعنی مصاحب با شطرنج است.

امام خمینی (ره) می‌فرمایند:

«لفظ الصاحب و إن یشعر أو یدلّ على نحو إدمان، لکن لا شبهه فی صدقه على المقیم على اللعب بلا رهن، و الظاهر إطلاقهما له»[۲۱]

یعنی: لفظ صاحب دلالت دارد بر این که مداومت بر این کار دارد. اطلاق این روایت شامل می‌شود صورتی را که همراه رهن باشد و صورتی را که همراه رهن نباشد.

به نظر ما این حرف چند اشکال دارد:

۱. روایت اختصاص به شطرنج دارد و سایر آلات را شامل نمی‌شود.

۲. صاحب شاهین یعنی کسی که مداومت دارد بر شطرنج. پس کسی را که گاهی شطرنج بازی می‌کند و مداوم در آن نیست را شامل نمی‌شود. پس ممکن است اصل این کار حرام نباشد بلکه مداومت بر آن حرام باشد.

۳. لااقل می‌توان گفت کسی که همیشه شطرنج بازی می‌کند، گاهی با مراهنه بازی می‌کند و گاهی بدون مراهنه. ولی عرف آن زمان این بوده که شطرنج بازی غالباً همراه مراهنه بوده است. پس «صاحب شاهین» منصرف است به صورت متعارف که عبارت است از بازی کردن همراه مراهنه.

پس نمی‌توان به این روایت استدلال کرد برای اثبات حرمت لعب با مطلق آلات بدون رهان.

روایت دیگری که امام خمینی (ره) [۲۲] و آیت الله سبحانی [۲۳] به آن استناد کرده‌اند:

و منها: [۲۴] عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ [۲۵] عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ [۲۶] عَنْ مَسْعَدَهَ بْنِ زِیَادٍ [۲۷] عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الشِّطْرَنْجِ فَقَالَ: «دَعُوا الْمَجُوسِیَّهَ لِأَهْلِهَا- لعن‌ها اللَّهُ».[۲۸]

این روایت سند درستی دارد. ولی به نظر ما این روایت مختص شطرنج است و غیر آن را شامل نمی‌شود. در مورد شطرنج نیز انصراف ویا حداقل احتمال انصراف به حالت متعارف در آن زمان که عبارتست از بازی همراه با رهان، وجود دارد.

و منها: [۲۹] عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ [۳۰] عَنْ أَبِیهِ [۳۱] عَنِ النَّوْفَلِیِّ [۳۲] عَنِ السَّکُونِیِّ [۳۳] عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «نَهَى رَسُولُ اللَّهِ (ص) عَنِ اللَّعِبِ بِالشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ»[۳۴]

امام خمینی (ع) به این روایت استشهاد کرده‌اند.[۳۵]

سند روایت خوب است و موثقه است.

اشکالی که ما به استدلال به این روایت داریم این است که:

۱. این روایت فقط شطرنج و نرد را می‌گوید و سایر آلات را شامل نمی‌شود.

۲. در این مورد نیز انصراف یا احتمال انصراف به غالب افراد که عبارتست از لعب همراه رهان، وجود دارد.

 


[۱] محمّد بن یعقوب الکلینی : إمامیّ ثقه.
[۲] قال العلّامه الحلّیّ (رحمه الله) فی «الخلاصه : ۲۷۲» : «کلّما قال الکلینیّ(رحمه الله): عدّه من أصحابنا عن سهل بن زیاد فهم علیّ بن محمّد بن علان [الکلینی : إمامیّ ثقه] و محمّد بن أبی عبد الله [محمّد بن جعفر بن محمّد بن عون الأسدیّ أبو الحسن الکوفی : إمامیّ ثقه] و محمّد بن الحسن [الطائیّ الرازی : مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه علی الأقوی] و محمّد بن عقیل الکلینی [مختلف فیه و هو ثقه ظاهراً]».
[۳] الآدمی : مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه علی الأقوی.
[۴] محمّد بن عیسى بن عبید : إمامیّ ثقه.
[۵] یونس بن عبد الرحمن‌ : إمامیّ ثقه من أصحاب الإجماع‌.
[۶] مهمل.
[۱۰] محمّد بن یعقوب الکلینی : إمامیّ ثقه.
[۱۱] علیّ بن إبراهیم بن هاشم القمّی : إمامیّ ثقه.
[۱۲] إبراهیم بن هاشم القمّی : مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه علی الأقوی.
[۱۳] محمّد بن أبی عمیر زیاد : إمامیّ ثقه من أصحاب الإجماع.
[۱۴] مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه ظاهراً.
[۱۵] عمر بن یزید بیّاع السابری‌ : إمامیّ ثقه.
[۱۶] کذلک فی الکافی ۶ : ۴۳۵، ح۵.
[۱۷] فی تهذیب الأحکام ‌۳ : ۶۰، ح۶ : إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى فِی کُلِّ یَوْمٍ.
[۱۸] فی الکافی ‌و تهذیب الأحکام ‌۳ : ۶۰، ح۶ : شَاهَیْنِ.
[۲۴] محمّد بن یعقوب الکلینی : إمامیّ ثقه.
[۲۵] علیّ بن إبراهیم بن هاشم القمّی : إمامیّ ثقه.
[۲۶] هارون بن مسلم بن سعدان‌ : إمامیّ ثقه.
[۲۷] إمامیّ ثقه.
[۲۹] محمّد بن یعقوب الکلینی : إمامیّ ثقه.
[۳۰] القمّی : إمامیّ ثقه.
[۳۱] إبراهیم بن هاشم القمّی : مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه علی الأقوی.
[۳۲] الحسین بن یزید النوفلی : مختلف فیه و هو إمامیّ ثقه علی الأقوی.
[۳۳] إسماعیل بن أبی زیاد السکونی‌ : عامّیّ ثقه.

 

 

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید ؟
در گفتگو ها شرکت کنید!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *