بسم الله الرحمن الرحیم
انتشار کتاب راه فضیلت
اثری اخلاقی از آیت‌الله محسن فقیهی منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «راه فضیلت؛ مشتمل بر توصیه‌های اخلاقی و نصایح روحانی در درس اخلاق آیت‌الله حاج شیخ محسن فقیهی (دامت برکاته)» که نخستین اثر از سلسله دروس اخلاقی این استاد دروس خارج حوزۀ علمیه و عضو جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم است، به‌تازگی از سوی انتشارات دار العلم و به کوشش حجت‌الاسلام همت‌علی حسینی (از شاگردان ایشان) به انتشار رسیده است. در پیش‌گفتار این اثر دربارۀ ضرورت انتشار این کتاب چنین آمده است:
«آیت‌الله محسن فقیهی (دامت‌برکاته) پرورش‌یافته در بیت علم و فقاهت، از استادان دروس خارج حوزۀ علمیه و از اعضای جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، نه‌تنها در فقه و اصول، بلکه در تفسیر و اخلاق نیز از استادان شناخته‌شدۀ حوزۀ علمیۀ قم است. درک بایسته‌ها و ضرورت‌های جامعه اسلامی همراه با نیاز طلاب علوم دینی برای بهره‌وری بیشتر از علم شریف تفسیر قرآن کریم و اخلاق اسلامی، آیت‌الله فقیهی را بر آن داشت تا جان‌های شیفتۀ تشنگان معرفت الهی را به چشمه‌سار اخلاق اسلامی سیراب نماید. سخنان حکیمانه و پدرانۀ استاد گرانقدر، زینت‌بخش محفل اخلاق مؤسسۀ دار الثقلین امام عصر (عج) است. مؤسسۀ دار الثقلین امام عصر (عج) به یاری خداوند توانست گزیده‌ای از دروس اخلاق آیت‌الله محسن فقیهی (دامت‌برکاته) در سال‌های اخیر را گردآوری نماید و در قالب کتاب، سامان دهد تا در دسترس عموم مشتاقان معارف الهی قرار گرفته و قدمی در تخلق اخلاق حسنه بردارند.»
کتاب حاضر در چهار فصل اصلی تدوین شده است؛ هر فصل یک موضوع محوری دارد و بخش‌های فرعی این فصل‌ها به نکات اخلاقی و عرفانی ذیل موضوع اصلی در بیان آیت‌الله فقیهی اختصاص یافته‌اند: عناوین این چهار فصل به ترتیب عبارت از این قرار است: «جهاد اکبر»، «اخلاص و ریا»، «تواضع و تکبر» و «مقامات سلوک». در پایان کتاب نیز فهرستی از منابع و مصادری که در بیانات آیت‌الله فقیهی از آنها استفاده شده، ضمیمه شده است.
فصل نخست به موضوع «جهاد اکبر» اختصاص دارد و به گزیدۀ بیانات این فقیه عالی‌قدر در موضوعاتی همچون معنای نفس، کمال‌طلبی، رابطۀ جهاد اکبر و جهاد اصغر، مقامات رسیدن به جهاد اکبر، رابطۀ قوای ظاهر و باطن، مراحل جهاد اکبر، ملزومات جهاد اکبر و نتیجۀ جهاد اکبر می‌پردازد.
موضوع فصل دوم «اخلاص و ریا» است. این بخش با موضوع تفاوت ریا و سُمعه آغاز می‌شود. برخی از عناوین و موضوعات فرعی این فصل به قرار زیر است: ریا در نماز، شرک اصغر، ریا در آخرالزمان، شرط ابقای عمل، ارتکاب عمل به نیت نقل برای دیگران، اخلاص علمای قم، دیده شدن عمل خیر، پاکیزگی عمل، تأثیر اخلاص در مشغولیت قلب، تأثیر چشم در مشغولیت قلب، معنای عبادت و دعا، توجه به باطن، تأثیر گوش در مشغولیت قلب، روش کسب اخلاص، نورانیت قلب، معنای عمل خالص، حد اخلاص، اخلاص متأثر از یقین، اخلاص معلول یقین، اخلاص در طلبکار نبودن از خدا، پایین‌ترین حد اخلاص، مقام مخلصین، معیاری برای اخلاص، نشانۀ اخلاص، خوشحالی از تمجید دیگران، همراهی اعمال مباح با اخلاص، تحقیر دیگران، نشانۀ ریا و تفسیر اخلاص.
گردآورندۀ این اثر در سومین فصل از این کتاب گزیدۀ بیانات آیت‌الله فقیهی دربارۀ موضوع «تواضع و تکبر» را جمع‌آوری است. آغاز این فصل، بحث از شناخت مفهومی عُجب و کبر و تفاوت عُجب و تکبر است. در ادامه، به موضوعاتی همچون عوامل عُجب (کمبودها، حب نفس، تمجید دیگران و توجیه عمل زشت و طلبکاری)، نشانۀ ظاهری عُجب، اقسام، ابعاد و مراحل عُجب (عُجب در ابعاد مختلف، مراتب عُجب، مرتبه منت‌گذاری، طلبکاری، مراتب تکبر، درجات کبر) آثار عُجب و تکبر (عامل سقوط ارزش اعمال، مانع ترقی و تکامل، جهل و نادانی، مقدمۀ کفر و شرک، مقدمۀ سایر گناهان، غفلت از خداوند، موضع هلاکت، دوری از بهشت و اهل بیت (ع)، نارضایتی دیگران، کینه و دشمنی، تنهایی، حقارت شخصیتی، بطلان اعمال، عُجب، معضل اجتماع)، علاج عُجب و کبر (علاج علمی، علاج عملی، تواضع در خیرها، شکر مداوم، ایمان به لطف الهی، محاسبه نفس، پذیرش اشتباه، حدیث نفس، تواضع عملی)، تواضع عامل تکامل، جایگاه متکبر، علت کبیره بودن تکبر، روحیۀ عناد و لجاجت متکبر، انسان‌های مهذب، اعتراف به اشتباه، تواضع در مجالس، نشانه‌های تواضع (نشستن در پایین مجلس، تواضع با سلام، ترک جدال، دوست نداشتن ستایش شدن)، مراحل تواضع و سرکوب هوای نفس پرداخته می‌شود.
واپسین فصل از کتاب راه فضیلت به سلوک و مقامات آن اختصاص یافته است. نکات اخلاقی و عرفانی آیت‌الله فقیهی در این فصل موضوعات گوناگونی را دربرمی‌گیرد. همۀ این موضوعات گوناگون حول شش مقام از «مقامات سلوک» است: توکل، صبر، شُکر، رضا، زهد و یقین؛ این فصل با بحثی دربارۀ «توکل» آغاز می‌شود؛ مقام نخست «مقام توکل» است و ذیل این مقام، مباحثی همچون معنای توکل، حصول توکل، درخواست از غیر خدا، صبر در سختی، توکل و زهد علما، توکل در معیشت، حمایت خداوند، نابودی متکبر، دوری از اسراف و تجمل و یاد مرگ مطرح می‌شود.
مقام دوم از مقامات سلوک «مقام صبر» است. تفسیر صبر، شِکوه از خداوند، صبر مراجع، صبر در علاقه، طغیان تمایلات، آسان شدن صبر، صبر شیعیان و شیوۀ برخورد با مشکلات از جمله موضوعاتی است که حول مقام صبر مطرح شده است. در سومین مقام از «شُکر» سخن به میان می‌آید؛ شکر انواع گوناگونی دارد که شکر زبانی، شکر عملی و تشکر از مخلوق از آن جمله است.
مقام چهارم در مقامات سلوک، «مقام رضا» است. معنای رضا، منشأ خوبی و بدی، فایدۀ رضا، مقام رضا در نزد اهل بیت (ع)، علما و مقام رضا، ارکان رضا و آثار مقام رضا از جملۀ مباحثی است که ذیل این مقام مطرح می‌شود. مقام پنجم «مقام زهد» است. در این بخش، نمونه‌هایی از زهد در سیرۀ برخی علما از جمله حاج شیخ عبدالکریم حائری (ره)، شیخ انصاری (ره) و آیت‌الله بروجردی (ره) آورده شده است. در کنار این نمونه‌ها، بیانات آیت‌الله فقیهی در موضوعاتی همچون عبور از تجملات، حکمت در قلب زاهد و استفاده از دنیا پایان‌بخش این قسمت است. واپسین مقام (مقام ششم) «مقام یقین» است؛ در این بخش از آثار یقین، هدف عبادت و موانع رسیدن به یقین سخن به میان آمده است.
آن‌گونه که در پیش‌گفتار کتاب آمده است، مؤسسۀ دار الثقلین امام عصر (عج) قصد دارد در آینده نیز دروس اخلاق آیت‌الله فقیهی را با عنوان «سلسله دروس اخلاق» به صورت کتاب سامان دهد. مشخصات کتاب‌شناختی اثر حاضر که در ۱۰۰۰ نسخه طبع و روانۀ بازار نشر شده، به شرح زیر است:
راه فضیلت؛ مشتمل بر توصیه‌های اخلاقی و نصایح روحانی در درس اخلاق آیت‌الله حاج شیخ محسن فقیهی (دامت برکاته)، به کوشش: همت‌علی حسینی، قم: انتشارات دار العلم، چاپ اول ۱۴۰۱، ۲۳۴ صفحه، قطع رقعی.
