خارج فقه ۱۲ (قمار: مراهنه بر بازی با غیر آلات قمار)
موضوع: مکاسب محرمه/قمار /مراهنه بر بازی با غیر آلات قمار
خلاصه جلسه گذشته: صحبت در بحث قمار و روایات این باب بود. یکی از روایات این بود: مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ[۱] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى[۲] عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ[۳] عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ[۴] عَنْ أَبِی الْحَسَنِ[۵] (ع) قَالَ: «… کُلُّ مَا قُومِرَ عَلَیْهِ فَهُوَ مَیْسِرٌ»[۶] .
گفتیم که در روایات، دو عبارت داریم:۱. «کُلُّ مَا قُومِرَ عَلَیْهِ»: یعنی آن پول و رهانی که بر آن قرار داد بسته‌اید.
۲. «کُلُّ مَا قُومِرَ بهِ»: یعنی آنچه که به وسیله آن قمار می‌شود. مثلاً: شطرنج. پیداست که هم رهان و هم لعب، هر دو مبغوض شارع‌اند.
اشکال استدلال بر این روایتگفتیم که این سه عنوان با هم فرق دارند:۱. «آلات المعدّه للقمار»: مثل شطرنج و نرد که برای قمار آماده شده‌اند.۲. «آلات المتعارفه للقمار»: آلاتی که در هر زمانی متعارف شده و مردم با آن قمار می‌کنند.
۳. آلات غیر متعارفه.نکته دیگر این است: آلات متعارفه در هر زمان و مکانی ممکن است متفاوت باشد. حکم به حرمت، آلات متعارفه را شامل می‌شود یا آلات معده را؟ آیا آلات غیر متعارفه را نیز شامل می‌شود؟ پس درباره این که حرمت چه آلاتی را شامل می‌شود، جمعاً سه احتمال وجود دارد:۱. فقط آلات معده ۲. آلات وعده و متعارفه ۳. آلات معده و متعارفه و غیر متعارفه. آیا آلات غیر متعارفه را نیز شامل می‌شود؟نکته مهم در این رابطه، وجود کلمه «قمار» است. آیا قمار با آلات غیر متعارفه محقق می‌شود؟ آیا قمار با فوتبال و والیبال و… محقق می‌شود؟لغت، لعب با آلات غیر متعارفه را قمار نمی‌داند. ولی آیا قمار شرعی بر اینها صدق می‌کند؟ در روایت «الکعاب و الجوز» آمده است و اینها جزو آلات قمار ذکر شده‌اند؛ ولی اینها در زمان ائمه (ع) جزو آلات متعارفه بوده است.
امام خمینی (ره)[۷] و آیت الله سبحانی[۸] و… می‌گویند: اینها (کعاب و جوز) جزو آلات متعارفه در آن زمان بوده‌اند و نهی شده‌اند. پس از این روایات، حرمت لعب با آلات متعارفه (احتمال دوم) اثبات می‌شود. اما در مورد آلات غیر متعارفه: دلیلی در لغت و شرع نداریم که بگوید قمار با اینها محقق می‌شود. پس حرمت تکلیفی مسابقه حفظ قرآن، نهج البلاغه، خطاطی و… همراه رهان، از این روایات به دست نمی‌آید.
روایت پنجم:و منها:[۹] عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ[۱۰] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ[۱۱] عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ[۱۲] عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ[۱۳] عَنْ جَابِر[۱۴] عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ[۱۵] (ع) قَالَ: … قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْمَیْسِرُ؟ فَقَالَ: «کُلُّ مَا تُقُومِرَ[۱۶] بِهِ حتّى الْکِعَابُ[۱۷] وَ الْجَوْزُ» …»[۱۸] .
بررسی سند روایت: سند روایت به علت وجود عمر بن شمر ضعیف است. ولی سایر روات امامی و ثقه‌اند.
شیخ انصاری[۱۹] و محقق خوئی و مرحوم سبزواری به این روایت استدلال کرده‌اند؛ البته مرحوم خوئی می‌فرمایند که سند روایت درست نیست.
اشکالدو اشکال بر استدلال به این روایت:
۱. مرحوم ایروانی می‌فرماید: «[هذه الروایه] ظاهره فی أنّ المیسر عباره عن ما یقامر علیه و هو الرهن؛ فتوافق روایه یاسر الخادم التی عرفت أنّها أجنبیّه عن المدّعى و أنّها دلیل الفساد[۲۰] ».
این روایت بر حرمت تکلیفی دلالت می‌کند یا حرمت وضعی؟ در این روایت «مَا تُقُومِرَ بِهِ» آمده، نه «تقومر علیه»؛ ولی به‌هرحال لفظ قمار مطرح شده است و قمار ظاهر در جایی است که رهان نیز باشد و اگر رهان نباشد، دلیلی بر حرمت آن نداریم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید ؟در گفتگو ها شرکت کنید!