خارج اصول

موضوع: اجتهاد متجزّی/تقسیمات اجتهاد/مبحث اجتهاد و تقلید

خلاصه جلسه گذشته: بحث در امکان تجزّی در اجتهاد بود. قول به عدم امکان تجزّی، نادر است و در بعضی کتب به آن اشاره شده است. برای این قول چند دلیل ذکر شده است:

دلیل اول: لزوم دور. شخصی که سال‌های متمادی درس خوانده و تلاش کرده و به نظر خودش در مسأله‌ای به اجتهاد رسیده و در آن مسأله می‌خواهد از خودش تقلید کند، اگر بگوییم که اجتهاد متجزی امکان دارد، می‌تواند از خودش تقلید کند. اما اگر بگوییم که اجتهاد متجزی وجود ندارد، در یک مسأله نمی‌تواند از خودش تقلید کند و خیال می‌کند که مجتهد است. اینکه شخص در مسائلی که تحقیق کرده، مجتهد شده یا نه متوقف است بر اینکه تجزّی در اجتهاد امکان داشته باشد. اگر تجزّی در اجتهاد امکان نداشته باشد، تحقیقات آن شخص کامل نیست و کامل شدن آنها منوط به اجتهاد مطلق است.

به بیان دیگر: تحقق و صحت اجتهاد متجزّی متوقف بر امکان تجزّی است. یعنی مجتهد متجزّی ابتدا باید این مسأله را روشن کند که تجزّی امکان دارد یا نه؟ و از طرفی اجتهاد در مسأله امکان تجزّی، ممکن است یا نه؟ پس دور لازم می‌آید یعنی تجزّی در اجتهاد، متوقف بر این است که این مسأله امکان تجزّی حل شود و حل شدن این مسأله متوقف بر امکان تجزّی است. لذا کسانی که قائل به استحاله تجزّی هستند، هر کاری که انجام می‌دهند، تحقیق است نه اجتهاد.اما کسانی که قائل به امکان تجزّی هستند می‌گویند ملکات مختلفی وجود دارد و شما می‌توانید در یک مسأله اجتهاد کنید و ربطی هم به سایر مسائل ندارد.اشکال: محقق قمی می‌فرماید: جواز تجزّی در فروع، متوقف بر صحت اجتهاد در مسأله جواز تجزّی در فروع است و صحت اجتهاد در این مسأله متوقف بر صحت اجتهاد در این مسأله اصولی است، چه در مسائل اصولی متجزّی باشد و چه مجتهد مطلق. پس دور وجود ندارد و نظیر این مسأله در مجتهد مطلق هم جاری می‌شود.[۱]

به نظر ما این کلام متین است و اصل دور در اینجا خلاف وجدان و عرف و بنای عقلا و یافته‌های هر روز ما در تمام علوم است. لذا نیازی به طول دادن کلام و بحث در این رابطه نیست.