زندگی نامه آیت الله فقیهی

خانواده

پدر ایشان، آیه الله حاج شیخ محمدرضا بحرالعلوم (فقیهی)، از محضر آیات عظام حاج شیخ عبدالکریم حائری ، آیه الله حجت و آیه الله بروجردی رحمه الله علیهم بهره، و پس از آن به تدریس فقه و اصول پرداخت.

بانو ایروانی، همسر آیه الله بحرالعلوم، در تحصیل علوم قدیم و جدید جدیت داشته و مسلط به زبان فرانسه بودند و اشتغال به تدریس دروس فقه و اصول داشتند که در نهایت منجر به تالیف سی جلد در توضیح شرح لمعه، شرح کامل رسائل، مکاسب و کفایه گردید. مقالاتی در حوزه ی اخلاق و چند دفتر کوچک شعر نیز از این بانو که بیشترین تاثیر را بر شیخ محسن گذارد، بر جای مانده است. مستندی از زندگی این بانوی نمونه بعد از وفات این گوهر یگانه ساخته، و در سیمای جمهوری اسلامی نمایش داده شد.

آغاز تحصیل

از همان ابتدا مادر، عمّ جز را به دستانش داد و آغاز فراگیری و آشنایی با حروف، از قرآن کریم بود و بدین سان از تحصیل در مدارس رسمی زمان بی نیاز، و در عرض یکسال علوم شش سال ابتدایی به انتها رسید و شرح الامثله آغازی بود بر شروع دروس حوزوی که در سن هفت سالگی رقم خورد.

مطول، حاشیه، معالم و لمعه در خارج از خانه تکمیل و رسائل را نزد حضرت آیه الله سبحانی دام عزه ادامه داده و مکاسب را نیز از محضر حضرات آیات فاضل لنکرانی رحمه الله علیه و نوری همدانی دام عزه و کفایه را از محضر آیت الله سلطانی و آیه الله فاضل لنکرانی رحمه الله علیهم بهره بردند.

سن هفده سالگی آغاز شرکت در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام اراکی، گلپایگانی، مرتضی حائری رحمه الله علیهم و وحید خراسانی دام عزه بود و همچنین چند صباحی نیز درس خارج مرحوم میرزا هاشم آملی را درک کردند.

اولین تدریس عمومی، حاشیه ملا عبدالله بود و پس از آن معالم که در مقبره های داخل صحن حرم حضرت معصومه سلام الله علیها برگزار می گردید. در ادامه ی تدریس اصول، اصول فقه و چند سال هم رسائل جدیده ی حضرت آیه الله مشکینی رحمه الله علیه را تدریس کردند.

بعد شوق طلاب و علما به سمت رسائل شخ انصاری، تدریس رسائل را در مدرسه ی آیه الل گلپایگانی آغاز و کمی پس از آن در همین مدرسه تدریس مکاسب نیز آغاز شد. رفته رفته بیان ساده و روان و بدون تکلف استاد بود که سبب شد تا به علت ازدیاد جمعیت، مسجد مدرسه آیه الله گلپایگانی رحمه الله علیه به مکان اصلی تدریس مکاسب استاد تبدیل شود. پس از مدتی کفایه جای رسائل را گرفت و پس از مدتی، به اصرار طلابی که در بحث کفایه حضور داشتند درس خارج اصول در سال ۱۳۶۸ و سه سال پس از آن یعنی سال ۱۳۷۱ درس خارج فقه با کتاب ولایت فقیه آغاز شد که تا پایان همان سال تحصیلی به پایان رسید که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و جزوات آن در محافل مختلف حوزوی و دانشگاهی دست به دست گردید.

داب استاد در انتخاب مبحث فقهی دروس خارج، نیاز روز بود و به همین دلیل پس از بحث ولایت فقیه، مضاربه، قضا و  مکاسب محرمه پیگیری شد. در کنار دروس خارج، مکاسب استاد همچنان پا بر جا بود تا آن که به سبب کسالت و به ناچار بحث مکاسب پس از بیش از چهل سال تدریس تعطیل شد.

رفته رفته دروس خارج فقه و اصول جای خود را باز کرد و اینبار دروس خارج حضرت استاد به علت کمبود فضا به مسجد آیه الله گلپایگانی رحمه الله علیه منتقل شد و تا کنون ادامه پیدا کرده است. از سال ۱۳۹۰ بود که بحث تفسیر در روزهای چهارشنبه به برنامه تحصیلی طلاب افزوده شد و از سال ۱۳۹۴ چهارشنبه ها در ساعت نخست تفسیر و در ساعت دوم حدیث تدریس می گردید. در ایام تعطیلی مثل تابستان، همّ استاد بیش از پیش بر تکمیل جزوات دروس و چاپ آن ها است.

مسئولیت ها

تدریس و اهمیت رشد علمی طلاب آن چنان ذهن استاد را در بر گرفته بود که پس از پیروزی انقلاب، پذیرش مسئولیت های رسمی را نپذیرفت، حال آن که پیش از انقلاب اسلامی، کلام امام رحمه الله علیه بود که از گفتار استاد فریاد می شد.

آشنایی و نزدیکی بیش از پیشِ استاد با طلاب و شناخت وضعیت زیستی آنان سبب شده بود تا حضور ایشان در معاونت تهذیب حوزه ی علمیه قم، نور امیدی باشد برای طلابی که در مسیر زندگی خود دچار لغزش هایی شده اند و حال نیاز است تا فرصتی دوباره به آن ها داده شوند تا در راه سربازی و خدمت به تشیع عزیز خود را دوباره مهیا کنند.

بیست و دو سال حضور در بحش امتحانات شفاهی دروس سطح و خارج حوزه ی علمیه قم نیز سبب شد تا استاد، آشنا به سطح علمی روز طلاب بوده و به همین سبب همواره راه کارهای مناسب برای پیشرفت سطح علمی طلاب را به مسئولین منتقل، و تا حد توان پیگیر عملی شدن آن بودند.

یکی از مباحثی که حضرت استاد نیز در آن ورود کردند، بحث حضور و غیاب طلاب بود که در برهه ای زمانی یکی از بحث های داغ روز شده، و مخالفان و موافقان زیادی را به خود دید. می توان حدس زد که با وجود اهمیت پیشرفت علمی طلاب در نظر استاد، ایشان از موافقان حضور غیاب کلاسی خواهند بود، در عین حال، ایشان آزادی و استقلال طلاب در انتخاب استاد را کاملا حائز اهمیت قرار می دادند و رفته رفته طرح های تلفیقی بهتر و کارآمد تری را بنا کردند تا طلاب با نظارتی که به استقلال و آزادی طلاب خدشه ای وارد نسازد، مسیر اجتهاد را سریعتر و بهتر پیش گیرد.

اجتهاد در نظر استاد به غیر از قدرت تحلیلی قوی، شناخت انظار از صدر تا کنون است؛ چرا که این آشنایی است که اقوال ضعیف و قوی را برای ما آشکار می سازد و این آشنایی سبب می شود تا ذهن طلبه ورزیده شده و مهیا برای رسیدن به نظر شخصی و اجتهادی خود شود. لذا دروس ایشان بر این منوال است که ابتدا تمامی انظار  با ذکر دقیق آدرس در جزوات آورده شده و در نهایت نظر برگزیده یا نظر مختار آورده می شود.

موسسه ی دارالثقلین امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، زیر نظر حضرت استاد، بر همین مبنا کار خود را آغاز کرد تا به همین شیوه بتواند نقاط ضعف طلاب را شناسایی و به طور تخصصی بر فقه و اصول کار کرده که تا کنون سالانه بیش از چند صد طلبه را در مسیر اجتهاد راهنمایی کند. در ضمن آن نیز فعالیت های دیگری همچون پاسخگویی به سوالات شرعی را دارد.

تنها کتابی که تا کنون از ایشان تالیف شده است، کتاب معرفه ابواب فقه است که به سفارش جامعه المصطفی العالمیه نگارش شده که در آن تمام ابواب فقه با محوریت نظرات مرحوم امام رحمه الله علیه که مطابق تحقیق است، مختصرا آورده شده است.