بایگانی دسته ی : سال تحصیلی 97-96

موضوع: شرح حدیث دوازدهم اصول کافی

خلاصه جلسه گذشته: بحث در رابطه با تفسیر حدیث دوازدهم از احادیث کتاب عقل و جهل اصول کافی بود. بحث ما در آیاتی بود که امام موسی کاظم، هشام را بدان توجّه می‌بخشند. رسیدیم به این فرمایش:

«وَ قَالَ‌ وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَهَ[۱] : «قَالَ الْفَهْمَ وَ الْعَقْلَ».[۲]

در رابطه با لقمان در روایات ما بحث بسیار واقع شده است. آیا پیامبر بوده یا خیر؛ در رابطه با سنّ او و حکمت او و وقایعی که در آن‌ها حکمت او جلوه‌گر می‌شود، روایات بسیاری وارد شده است.

در روایتی که مرحوم صدرا در شرح خود بر اصول کافی نقل می‌کند، چنین در رابطه با او وارده شده است: «انه کان فى بیته وقت القیلوله اذ دخل علیه‌ جمع من الملائکه سلموا علیه فاجابهم و لا یرى اشخاصهم فقالوا: یا لقمان نحن ملائکه اللّه نزلنا ألیک لنجعلک خلیفه فى الارض لتحکم بین الناس بالحق، قال هذا ان کان امرا حتما من اللّه فالسمع و الطاعه و ارجو منه ان یوفقنى و یسددنى و ان جعلنى مخیرا فانى ارید العافیه و لا اتعرض للفتنه، فاستحسنت الملائکه قوله و احبه اللّه و زاده فى الحکمه و المعرفه حیث صدر منه الف کلمه قیمه کل منها العالم.»[۳]

طبق این روایت ملائکه از جانب خداوند، لقمان را مخیّر کردند تا یا حکمت را برگزیند و یا به رسالت برگزیده شود. او اختیار و میل خود را بر دوری از رسالت و مسئولیت آن اعلام کرد. و حکمت را برگزید. و خداوند و ملائکه این فراست او را تحسین کرده و خداوند در حکمت او گسترش داد.

فلذا ما در روایات از حکمت‌های لقمان بسیار می‌شنویم. در این روایت هم معصوم به ذکر برخی از حکمت‌های لقمان برای هشام می‌پردازد. اوّلین حکمت در باب تواضع است.

«یا هِشَامُ إِنَّ لُقْمَانَ قَالَ لِابْنِهِ تَوَاضَعْ لِلْحَقِّ تَکُنْ أَعْقَلَ النَّاسِ وَ إِنَّ الْکَیِّسَ لَدَى الْحَقِّ یَسِیرٌ».[۴]

لقمان به فرزند خود فرمود، اگر می‌خواهی عاقل‌ترین مردم باشی در برابر حقّ تواضع داشته و تسلیم آن باش. انسان نباید در برابر آنچه حقیقت است، مقاومت کرده و ضعف خود را به قیمت پوشاندن حقیقت انکار کند. انسان وقتی اشتباهی انجام می‌دهد باید آن را پذیرا باشد و به اشتباه خود اعتراف کند. من اگر قاضی هستی و حکم اشتباه و خطائی دادی، نباید خود را توجیه کنی و از قبول اشتباه سرباز زنی؛ بلکه باید اشتباه خود را پذیرفته و هزینه‌های آن را به عهده بگیری. یا اگر من امام جمعه هستم و روی منبر سخن خطائی می‌گویم، باید اشتباه خود را پذیرفته و از آن معذرت بخواهم. اگر من رفتاری کردم که زیبنده لباس و جایگاه من نیست، باید آن را بپذیرم و توجیهات بی‌جهت نیاوریم.

امروز لباس روحانیت بیش از هر زمانی مرکز توجّه افکار عموم قرار گرفته است. فلذا شما طلّاب باید بسیار متوجّه رفتارهای خود باشید. بیش از همگان نسبت به آنچه از شما سر زده می‌شود، حساسیت وجود دارد. یک طلبه یک خطای کوچک انجام می‌دهد، می‌بینید که در ثانیه‌ای فیلم او را گرفته و همه جا پخش می‌کنند؛ به همین خاطر یک طلبه امروز بیش از هر زمان باید مراقب رفتار خود باشد.

فراز بعدی را امام در ادامه‌ی همین نکته از لقمان نقل می‌کنند:”وَ إِنَّ الْکَیِّسَ لَدَى الْحَقِّ یَسِیرٌ “این تعبیر را این‌گونه معنی کرده‌اند، که انسان زرنگ و عاقل در برابر حقّ ذلیل است و سر خمیده دارد. به همین جهت هر کجا که حقّی باشد او تابع است و پیروی می‌کند. ما گاهی خیال می‌کنیم زرنگی به برخی شیطنت‌ها و حیله‌هاست؛ ولی زرنگی و عاقلی به این است که انسان جایی که حقّ را می‌شناسد ذلیل و تابع آن باشد.

«یَا بُنَیَّ إِنَّ الدُّنْیَا بَحْرٌ عَمِیقٌ قَدْ غَرِقَ فِیهَا عَالَمٌ‌ کَثِیرٌ، فَلْتَکُنْ‌ سَفِینَتُکَ فِیهَا تَقْوَى اللَّهِ، وَ حَشْوُهَا الْإِیمَانَ، وَ شِرَاعُهَا التَّوَکُّلَ، وَ قَیِّمُهَا الْعَقْلَ، وَ دَلِیلُهَا الْعِلْمَ، وَ سُکَّانُهَا الصَّبْرَ»[۵]

در این فراز لقمان به فرزندش می‌فرماید: پسرم این دنیا با تمام این زینت‌ها و زیبایی‌های ظاهری و جلوه‌گری، مانند دریایی عمیق و ژرف است که بسیاری را درون خود غرق کرده است. به این معنی که خیلی از سلاطین و قارون‌ها درون این دریا غرق شدند و اثری از ایشان نیست؛ بنابراین باید به این اندیشه باشی که یک کشتی امن برای خودت در این دریا فراهم کنی. تا از هلاکت آن در امان بمانی و از طوفانش نجات پیدا کنی.

لقمان به فرزندش توصیه می‌کند که این کشتی را برای خودت تقوای الهی قرار بده. تقوی یعنی طبق امر خداوند و بر اساس هدایت او زندگی کردن؛ انسان کارهای متنوّع و متفاوت خودش را تنها برای خدا بیاورد. از هیچ کس جز او ترس و پروا نداشته باشد و هر کاری را فقط برای رضای او بیاورد.

حشو و اندرون این کشتی را باید ایمان به خداوند قرار داد. محرّک رفتارهای ما معمولاً عشق به دیگری است. خداوند در نظر ما و انگیزه ما از زندگی نیست. لقمان می‌گوید این کشتی برای اینکه تو را از طوفان‌های این دنیا نجات دهد، باید مالامال از ایمان به خدا باشد. چرا فلان غذا را خوردی؟ چون خداوند دوست دارد. چرا فلان جا نرفتی؟ چون خداوند دوست نداشت. این یعنی ایمان به خداوند را عامل و انگیزه زندگی قرار دهیم.

و در این مسیر وقتی رفتارهای خود را طبق امر خداوند قرار دادی و انگیزه‌ی خود را محبّت و نزدیکی و ایمان به او گذاشتی، نباید به خلق او اعتماد و توکّل داشته باشی. بلکه باید توکّلت را به خود خداوند بدهی. حضرت تعبیر می‌کنند که بادبان این کشتی توکّل است.

[۱] سوره لقمان، آیه ۱۲.

[۲] .کافی، محدّث کلینی، ج۱، ص۳۴، ط دارالحدیث.

[۳] . شرح أصول کافی، ملاصدرا، ج‌۱، ص۳۵۸، ط موسسه تحقیقات علمی و فرهنگی.

[۴] . کافی، محدّث کلینی، ج۱، ص۳۴، ط دارالحدیث.

[۵] . کافی، محدّث کلینی، ج۱، ص۳۴، ط دارالحدیث.

موضوع:شرح حدیث دوازدهم کتاب عقل و جهل

امام در این روایت هشام را مخاطب قرار داده و در رابطه با موضوعاتی با او سخن می‌گویند.بحث به آیاتی رسید که امام برای هشام تلاوت می‌فرمایند،این آیات در موضوعات مختلفی تلاوت می‌شود.در بررسی روایت به آیاتی رسیدیم که امام در باب “اولوا الالباب” آنها را تلاوت فرمودند:« یَا هِشَامُ، ثُمَّ ذَکَرَ أُولِی الْأَلْبَابِ بِأَحْسَنِ الذِّکْرِ، وَ حَلَّاهُمْ بِأَحْسَنِ الْحِلْیَهِ، فَقَالَ:«یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً وَ ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌»وَ قَالَ: «وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ‌ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ‌ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌» وَ قَالَ:«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ‌ لِأُولِی الْأَلْبابِ‌»وَ قَالَ:«أَ فَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمى‌ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ‌» وَ قَالَ: «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ‌ آناءَ اللَّیْلِ‌ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَهَ وَ یَرْجُوا رَحْمَهَ رَبِّهِ‌ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ‌ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ‌ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ‌» وَ قَالَ:«کِتابٌ‌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ‌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ‌ وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ‌» وَ قَالَ: «وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَى الْهُدى‌ وَ أَوْرَثْنا بَنِی إِسْرائِیلَ الْکِتابَ‌ هُدىً‌ وَ ذِکْرى‌ لِأُولِی الْأَلْبابِ‌» وَ قَالَ: «وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرى‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ‌».[۱]

 

﴿ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ‌ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ‌ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌ ﴾[۲]

این آیه دوّمین آیه از قرآن است که امام برای هشام در رابطه با رفعت ذکر اولوا الالباب تلاوت می‌فرمایند.

خداوند در سوره آل عمران می‌فرمایند:﴿ هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ ﴾[۳] در قرآن آیاتی داریم که نوع ظهور و دلالتشان هیچ تردیدی در باقی نمی‌گذارد.این آیات را خود قرآن تعبیر به “محکمات” می‌کند.یعنی آیاتی که در دلالت و رساندن مقصود به مؤمنین استحکام داشته و امکان هیچ بهره‌برداری از آنها نیست.ولی آیاتی هم در قرآن وجود دارند که وجوه مختلفی در آنها احتمال می‌رود و به اصطلاح قرآن “متشابه” هستند.قرآن می‌فرماید کسانی که قلب مریض و مبتلائی دارند،برای ایجاد فتنه‌ها به سراغ همین آیات متشابه می‌روند،تا از احتمالات مختلف در آن به سود خود بهره جسته و آن را به نفع اهداف خود تأویل برند.این اشخاص که انحرافشان از انحراف در قلوب آنها نشأت می‌گیرد،در هر دوره و زمانه‌ای هم پیدا می‌شوند.در همین دوران بسیاری از کلمات امام خمینی و رهبری بهره‌های سیاسی و جناحی می‌برند.به برخی کلمات ایشان استناد می‌کنند که وجوه معنائی محتمل مختلفی داشته و آن را به نفع خودشان مصادره می‌کنند.

قرآن می‌فرماید این آیات متشابه را هر کسی توان بر درکش ندارد؛بلکه به تعبیر خداوند تنها “راسخون در علم” توانایی در ک صحیح آنها را دارند.

در برخی تفاسیر کافی این راسخون در علم را به ائمّه هدی تفسیر کرده‌اند.آنها توان درک متشابهات را دارند.و هنگامی که آنها از این آیات برای ما گفتند ما دیگر باید به گفته‌ی آنها گردن نهیم.ما از آنجا ایمان ناقصی داریم،وقتی به دین می‌رسیم دائما به دنبال اشکال کردن به آن هستیم.به همین موارد متشابه در قرآن انگشت می‌نهیم و با سماجت سعی در ایراد به آن را داریم.به تعبیری که مرحوم آیت‌الله اراکی در این رابطه داشتند،اشخاصی که دائما به دنبال ایراد کردن به دین هستند،و نسبت به احکام شرعی تعبّد ندارند،ایمان ضعیفی دارند.

ما وقتی به پزشک متخصّصی مراجعت می‌کنیم،وقتی او نسخه‌ای برای شما پیچید،اما و اگری در میان نمی‌آورید.وقتی به پزشک و قوّت طبابت او اعتماد کردید،به اگاهی او گردن می‌نهید.در رابطه با آیات قرآن نیز همین روال است،انسان وقتی اعتماد کرد که یک بیانی از شارع مقدّس به دست ما رسیده است،باید به آن تعبّد داشته باشد.این اشکالاتی که ما گاهی در احکام و بیانات الهی می کنیم، نشان از ضعف ایمان ماست.

این فضایی که امروزه رواج یافته است و در هر کلام شارع برخی تشکیک کرده و به دنبال فهم چرایی آن هستند،این حاکی از فقدان ایمان به خداوند است.بسیاری از اوامر الهی تنها برای اختبار بندگان و آزمودن آنهاست.خدا می‌خواهد میزان تعبّد ما را بسنجد.به قول فقهاء مصلحت برخی احکام الهی در جعل آنهاست.یعنی همین که خداوند امری در این باب به بندگان داشته باشد،برای او مهم است.میزان انقیاد بندگانش را به سنجش و محک می‌گذارد.فلذا نمی‌توان در هر مسأله و امری تشکیک نمود.شاید خداوند متعلّق امر را آنقدر مد نظر ندارد که خود امر به آن برای او مهم است.

بنابراین انسان باید به دنبال گوهر تعبّد در درون خویش باشد.و وقتی حکمی و بیانی از طرق معتبر به او رسید،بدان گردن نهاده و پذیرای احکام الهی باشد.

[۱] کافی، شیخ کلینی، ج۱، ص۳۳، ط دارلحدیث.

[۲] آل عمران/سوره۳، آیه۷.

[۳] آل عمران/سوره۳، آیه۷.

موضوع:تفسیر روایت دوازدهم کتاب عقل و جهل

روایت دوازدهم کتاب عقل و جهل از کتاب شریف کافی،حاوی نصایحی از امام کاظم(ع) به هشام بن حکم است.نصایح در باب توجه انسان به عقلانیت بود.بسیاری از دشمنان اسلام،سعی در ارائه‌ی تصویری از اسلام دارند،که خالی از عقلانیت است.به زعم باطل آنها مهمترین بعد اسلام،تعبّدیات است.و حال آنکه در اسلام مهمترین بعد آموزه‌هایش همین التزام به عقلانیت در انسان است.همین روایات کتاب عقل و جهل در این کتاب،خود شاهدی بر صدق این مدّعی است.اولین باب این کتاب حدیثی به عقل و جهل اختصاص داده شده است.و شما در همین حدیث که موضوع بحث ماست،می‌بینید که چه مقدار آیات توجّه به تحفّظ بر عقلانیت در انسان است.

یکی از نکات مهمّی که در مسأله عقل دیده می‌شود.اموری است که حجاب بر تعقّل انسان می‌شود.مانع از فهم و نفوذ آن در زندگی ماست.یکی از این موانع و حجابها توجه به اکثریت و همرنگ جماعت شدن است.این توجّه انسان را از فهم و عقل خودش غافل می‌کند.و قرآن دائما انسان را از این اتّباع اکثریت بازمی‌دارد.از معیار واقع شدن اکثریت تحذیر می‌کند.چرا که اول بیچارگی انسان از جایی است که نقش اکثریت در زندگی ما پررنگ می‌شود.

غالب مردم در پی شهوات و هواهای نفسانی خودشان هستند.و از عقل خود بهره نمی‌برند.اگر انسان بخواهد عقل خود را کناری گذاشته و به دیگران بنگرد،به خطاها و نقائص آنها گرفتار می‌شود.

فلذا امام کاظم هشام را از تبعیت اکثریت با توجه دادن وی به این دست آیات بازمی‌دارند.از جمله حضرت به این داستان اشاره می‌کنند:«…وَ قَالَ‌ وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ‌ یَکْتُمُ إِیمانَهُ‌ أَ تَقْتُلُونَ‌ رَجُلًا أَنْ یَقُولَ‌ رَبِّیَ اللَّهُ.»[۱] مرد مؤمنی از آل فرعون-که ایمان خود را کتمان می‌کرد- بدانها گفت:آیا کسی را که می‌گوید پروردگار من الله است،می‌کشید؟

در این فراز “من آل فرعون” متعلّق به چیست.؟می‌شود متعلّق به “مؤمن” دانست،و می‌شود متعلّق به “یکتم” دانست.اگر به احتمال اول معتقد شدید،معنی آیه می‌شود:«مؤمنی از آل فرعون..» ولی اگر قائل به احتمال دوم بودیم،معنی این فراز می‌شود:«مؤمنی که ایمانش را از آل فرعون پنهان می‌کرد..».البته با توجه به تاریخ می‌توان نتیجه گرفت که همان احتمال اول درست است.یعنی این مؤمن آل فرعون در تاریخ معروف است.اما به هر حال این دو وجه در شروح کافی ذکر شده است.

نکته‌ای که در این آیه درخور تأمل است،استقامت و توکّل موسی است.این که در میان این قوم تنها یک نفر پشتیبان موسی می‌شود.اما او در راه حق استقامت کرد و به تنهائی خود نباخت،در نهایت همه‌ی پیروزی‌ها را ازآن موسی کرد.در همین دوران معاصر مرحوم امام خمینی(ره) در ابتدای قیام کسی پشتیبان ایشان نبود.بلکه ایشان ایستادگی کرد و در نهایت فلاح و پیروزی را برای خود کرد.

این فکر اشتباهی است که انسان به میزان مشارکت دیگران حقانیت یک کار را محک بزند.فلذا اگر یک کار حقّی را تشخیص داد،ولی کسی به آن کار اقبالی نشان ندهد او هم مأیوس می‌شود و حق را رها می‌کند.

آیه‌ی بعدی که امام برای هشام تلاوت می‌کنند،این آیه است:« قُلْنَا احْمِلْ فِیهَا مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلاَّ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مَا آمَنَ مَعَهُ إِلاَّ قَلِیلٌ»[۲] در این آیه هم خداوند نوح را از دست یاری دادن به کسانی که بر آنها حجّت تمام شده است،نهی می‌کند.و تنها به او اجازه می‌دهد تا مؤمنین به خدای را همراه خود به کشتی بیاورد.و خداوند عداد این مؤمنین را قلیل توصیف می‌کند.

مردم به دنبال حقیقت نیستند.مردم به دنبال خیلی از امیال نفسانی خویش هستند.ما نباید در پی آنها به هلاکت انها گرفتار شویم.قوم نوح هم همرنگ یکدیگر بودند و نگاه به هم داشتند.و دیدیم که همگی غرق شدند.

در دو آیه بعدی هم خداوند به همین عدم التزام اکثریت به عقلانیت تذکّر می‌دهند.«وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ [۳] »،« وَأَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْقِلُون[۴] ».یا در آیات دیگری خداوند می‌فرماید که مردم به شعور خود اعتنائی نمی‌کنند.به علم و عقل خود توجّهی ندارند.آیت‌الله بهجت،وقتی از ایشان در رابطه با راه سعادت پرسیدند،فرموده بودند:به مقداری که می‌فهمید عمل کنید.این خیلی مقام بالایی است که انسان به اندازه‌ی فهم خود عمل داشته باشد.یعنی آنچه که در دائره‌ی ادراک و عقلانیت ما راهی ندارد،مورد مسئولیت ما نیست.ولی انچه که فهمیده‌ایم را باید ملتزم باشیم.وقتی چیزی فهمیدیم نباید به خاطر اقبال و ادبار اکثریت از حقّی که بر ما تمام شده است،دست بکشیم.بسیاری از فسادی که لایه‌های اجتماعی ما را پر کرده است،معلول همین نگاه به دیگران و تعیین میزان مشروعیت رفتارمان بر اساس رفتار دیگران است.شخص در اداره‌ای مشغول به کار می‌شود.وقتی می‌بیند که بسیاری از بالادست‌ها آلوده به فساد هستند،او هم رفته رفته از قبح فساد در نظرش کاسته می‌شود و مرتکب و آلوده بدان می‌شود.

این همه مذمّت اکثریت در قرآن در پرده برداشتن از همین حجاب و مانع از تعقّل از انسان است.ما دو نکته از این آیات برداشت کردیم.یکی همین که از تنهائی خود واهمه‌ای به دل راه ندهید.و نکته دوم اینکه انسان نباید جز عقل خود و حقّ به چیز دیگری ملتزم باشد.و نگاه به اکثریت نداشته باشیم.مشروعیت و پشتوانه‌ی رفتارهای خود را از دیگران نگیریم.

سپس امام به ذکر فضیلت “اولوالالباب”می‌پردازند:« یَا هِشَامُ ثُمَّ ذَکَرَ أُولِی الْأَلْبَابِ بِأَحْسَنِ الذِّکْرِ وَ حَلَّاهُمْ بِأَحْسَنِ الْحِلْیَهِ فَقَالَ‌ یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً وَ ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌ «۱۵» وَ قَالَ- وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ‌ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ‌ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌ «۱۶» وَ قَالَ‌ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ‌ لِأُولِی الْأَلْبابِ[۵] »

“اولواالالباب” کسانی هستند که هم قوّه‌ی عاقله در آنها فعّال است،و هم قوّه عامله‌ی آنها سرشار است.این افراد مزیّن به لباس حکمت هستند.حکمت یعنی انسان هم از عقل والایی برخوردار باشد و هم از عمل بهره‌مند باشد.حکمت بین علم و عمل جمع می‌کند.آگاهی نافذی است که تا عمل انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.اولوا الالباب به این زیبایی مزیّن هستند.

 

[۱] کافی، الشیخ کلینی، ج۱، ص۱۵، ط اسلامیه.

[۲] هود/سوره۱۱، آیه۴۰.

[۳] انعام/سوره۶، آیه۴۸.

[۴] مائده/سوره۵، آیه۱۰۳.

[۵] کافی، الشیخ کلینی، ج۱، ص۱۵، ط اسلامیه.