1403

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث ما در اینجا در مورد مقدمه واجب و اقسام آن بود. از جمله اقسام مقدمه واجب، مقدمه داخلی، مقدمه خارجی و مقدمه‌ای که قید آن خارجی ولی تقیّد آن داخلی است، می‌باشد. در ادامه به تفصیل به این اقسام پرداخته و بررسی می‌کنیم که کدام یک از این موارد در بحث مقدمه واجب مورد نظر است. اقسام مقدمه واجب مقدمه داخلی: مانند رکوع که هم قیدش و هم تقیّدش داخل در نماز است. مقدمه خارجی: مانند طی المسافة للحج که برای انجام حج باید ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در مقدّمه واجب در رابطه با مقدمات داخلیه و خارجیه بود. مقدمات، اقسامی دارند که در این‌جا به سه نوع از آن‌ها اشاره کردیم: اقسام مقدمات: ۱) مقدمات داخلیه (بالمعنی الأخص) این نوع مقدمات، قید و تقیّدشان داخل در ماهیّت واجب است؛ القید و التقیّد داخلان فی المرکبة؛ مانند رکو در رکوع، هم خود رکوع (قید) و هم تقیّد آن (شرایط قبل و بعد) داخل در ماهیّت نماز هستند. به عبارت دیگر، رکوع تقیّداتی دارد که شامل وقوع آن بعد ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود و اینکه مقدمه واجب دارای اقسامی است: یک قسم، مقدمه داخلیه و یک قسم، مقدمه خارجیه. اگر یادتان باشد، مقدمه واجب را این‌گونه تعریف کرده بود:«ما لا یتم الواجب إلا به»، یعنی واجب تمام نمی‌شود مگر با آن. این تعریف هم شامل وضو، غسل و تیمم می‌شود. مثلاً نماز بدون وضو نمی‌شود، بدون تیمم یا غسل نمی‌شود. پس ما لا یتم الواجب إلا به شامل وضو و تیمم است. رکوع هم همین‌طور؛ «ما لا یتم الواجب إلا ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود بحثی که اخیراً شروع کردیم در رابطه با تقسیمات واجب بود که مقدمه واجب دارای تقسیماتی است: یکی از تقسیمات مقدمه داخلیه داریم و مقدمه خارجیه، بعضی‌ها تقسیم کرده‌اند مقدمه داخلیه بالمعنی الاخص و مقدمه داخلیه بالمعنی الاعم، مقدمه خارجیه بالمعنی الاخص و مقدمه خارجیه بالمعنی الاعم. توضیح مقدمات داخلیه و اجزای نماز برای تصور ابتدایی، نماز را به‌عنوان مجموعه‌ای از اجزا در نظر ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا وجوب مقدمه واجب، وجوب شرعی است یا وجوب عقلی؟ القول الثاني: الوجوب الغيري التبعي[1] [2] در اینجا یک قول وجود دارد که وجوب مقدمه واجب را وجوب غیری تبعی می‌داند. معنای این وجوب آن است که مقدمه واجب باید به طور یقین انجام شود و هیچ بحثی در لزوم آن وجود ندارد و به تعبیر آیت‌الله مکارم، این لزوم لابدیّت عقلی است. هیچ کس در این لزوم عقلی تردیدی ندارد؛ یعنی مقدمه واجب عقلاً باید ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا وجوب مقدمه، وجوب شرعی است یا وجوب عقلی؟ وجوب عقلی مقدمه در اینکه وجوب عقلی برای مقدمه واجب وجود دارد، بین علما هیچ اختلافی نیست. همه اتفاق‌نظر دارند که مقدمه واجب، واجب عقلی است. اما موضوع اختلاف این است که آیا مقدمه واجب، واجب شرعی نیز هست؛ که «یترتّب علیه الثواب و علی ترکه العقاب» باشد یعنی به‌گونه‌ای که بر فعل آن ثواب و بر ترک آن عقاب مترتب شود یا خیر؟ مقدمه شرعی ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا مسئله مقدمه واجب از مباحث لفظی است یا از مباحث عقلی؟ مرحوم آخوند صاحب کفایه نظر مبارکشان این است که بحث مقدمه واجب جزء مباحث عقلی است. برای این ادعا دلیلی ذکر می‌کنند و آن دلیل این است که در اصول الفقه دو دسته از مسائل عقلی داریم: 1) مستقلات عقلیه 2) غیرمستقلات عقلیه. به عنوان مثال، العدل حسنٌ و الظلم قبیحٌ. حکم به حسن عدالت و قبح ظلم جزء مستقلات عقلیه است؛ یعنی این حکم‌ها ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا مسئله مقدمه واجب از مباحث لفظی است یا از مباحث عقلی؟ به طور مشخص، صاحب معالم این بحث را در زمره مباحث الفاظ آورده است، در حالی که مرحوم آخوند خراسانی در کفایة الأصول آن را از مباحث عقلیه دانسته‌اند. وی معتقد است که این بحث عقلی است و ارتباطی با مباحث الفاظ ندارد. حال، سؤال اصلی این است که آیا مقدمه واجب، از مباحث الفاظ است یا از مباحث عقلیه؟ تفکیک مباحث عقلی و عرفی در اینجا ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره حرمت پذیرش ولایت از سوی جائر بود، اما مواردی استثنا شده بود. یکی از این موارد، اکراه بود که اگر انسانی مُکرَه باشد، ناچار است که ولایت جائر را برای حفظ جان، مال و آبرویش بپذیرد. حال بحث در این است که با پذیرش ولایت و ورود در دستگاه حکومت، جان، مال و آبروی مردم در دستان اوست. جایی که بتواند حق را اجرا کند آن را اجرا می‌کند، اما بحث در جایی است که به او می‌گویند که باید مال دیگران را مصادره کند یا جان یا آبروی ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا مسئله مقدمه واجب از مباحث لفظی است یا از مباحث عقلی؟ صاحب معالم فرموده بود که این بحث از مباحث لفظی است، اما مرحوم آخوند، صاحب کفایه، بیان کرده که این موضوع از مباحث عقلی است.   الإشکال الثالث مرحوم آقاضیاء عراقی می‌فرماید: «أن المهم من هذه المسألة اثبات وجوب المقدمة من ناحية وجوب ذيها وان كان وجوب ذيها ثابتا بالأدلة اللبية فلا يناسب جعلها من مباحث الألفاظ إذ لا ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که یکی از محرمات الهی است. مورد اکراه از این حرمت، استثنا شده است. اگر مکلف در حالت اکراه باشد، پذیرش ولایت جائر بر او جایز است. در اصل این حکم میان فقهای عامه و خاصّه اختلافی نیست، اما فروعاتی در این مسئله وجود دارد که شما بزرگواران باید به آن‌ها پاسخ دهید. تزاحم حقوق مکره با دیگران آبروی دیگران نیز مانند آبروی خود انسان، محترم است. اگر سلطان جائر تهدید کند که اگر ولایت من ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا موضوع «مقدمه واجب» از مباحث لفظی است یا از مباحث عقلی؟ صاحب معالم این بحث را از مباحث لفظی دانسته است، در حالی که صاحب کفایه آن را از مباحث عقلی می‌شمارد و می‌فرماید: این از جمله مسائل عقلی است. اکنون، شما بزرگواران می‌خواهید قضاوت کنید که آیا فرمایش صاحب معالم صحیح است و موضوع مقدمه واجب از مباحث لفظی است، یا این‌که نظر مرحوم آخوند کفایه که این موضوع را در زمره مباحث ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا موضوع "مقدمه واجب"، یک بحث "لفظی" است یا یک بحث "عقلی"؟ المبحث الثالث: هل مسألة مقدّمة الواجب لفظيّة أم عقليّة؟ . القول الأوّل:أنّ مقدّمة الواجب من مباحث الألفاظ[1] [2] [3] [4] [5] صاحب معالم در کتاب معالم الأصول آورده است که بحث مقدمه واجب یک بحث لفظی است و برای اثبات این نظر به نفی «انتفاء دلالات ثلاث» استدلال کرده‌اند؛ یعنی: این بحث از نه دلالت مطابقه، نه از دلالت تضمن و نه ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که حرام است، اما مواردی استثنا شده است که یکی از آن‌ها مورد اکراه است. اگر کسی مکره باشد، برایش جایز است که ولایت جائر را بپذیرد. در روایت وارد شده که حکم نه چیز از مکلفان برداشته شده است که یکی از آن‌ها اکراه است: «حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا "مقدمه واجب" جزو مسائل اصولی است یا خیر؟   القول الرابع:أنّ مقدّمة الواجب من القواعد الفقهيّة یکی از اقوال در این مسئله این است که بحث مقدمه واجب جزو قواعد فقهی است. آیت الله مکارم (سلمه الله تعالی) می‌فرماید: «أنّ مسألة وجوب المقدّمة من القواعد الفقهيّة لأنّها حكم فرعي كلّي حتّى بناءً على عنوانها الآخر وهو ثبوت الملازمة بين وجوب الشي‌ء ووجوب مقدّمته وعدمه، لأنّ ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که حرام است، اما استثنائاتی را برای آن گفتیم. یکی از استثنائات، تقیه بود. یکی از استثنائات، اکراه بود. اگر اکراه تحقق بیابد، پذیرش ولایت جائر، جایز است. محقق ایروانی رحمه‌الله می‌گوید: «الإكراه يتحقّق بالتوعيد بأمر يكرهه المكره_ بالفتح_ و لا يختاره لو لا قاهر خارجي؛ سواء كان ذلك القاهر الخارجيّ ضرر نفسه أو ضرر الغير و سواء كان الغير قريباً أو بعيداً و سواء كان صديقاً أو أجنبيّاً، ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا "مقدمه واجب" جزو مسائل اصولی است یا در زمره مبادی احکامیه قرار می‌گیرد؟ گفتیم که آیت‌الله بروجردی (رحمة‌الله‌علیه) فرموده‌اند: «"بحث مقدمه واجب" جزو مسائل اصولی نیست؛ بلکه در دسته مبادی احکام قرار دارد. قدمای ما نیز مباحثی همچون "معاندات احکام"، "اضداد احکام"، "مقدمات احکام" و امثال این‌ها را در زمره مبادی ذکر می‌کردند؛ یعنی در همان مقدمات.» [1] همان‌طور که وقتی کتابی ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. این حرمت، مسوغاتی دارد که مجوز پذیرش ولایت جائر است. یکی از این موارد، تقیه بود که بحثش گذشت. مسوغ چهارم: اکراه ازسوی جائر اگر جائر کسی را بر پذیرش ولایتش اکراه کند، جایز است که آن را بپذیرد. شهید ثانی رحمه‌الله درباره ضابطه اکراه می‌گوید: «إنّ ضابط الإكراه المسوّغ للولاية الخوف على النفس أو المال أو العرض عليه أو على بعض المؤمنين على وجه لا ينبغي تحمّله عادةً بحسب حال ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با بحث مقدمه واجب بود که آیا بحث مقدمه واجب از مباحث اصولیه است که در کفایه و امثال ذلک می‌خوانیم یا جزو مباحث اصولیه نیست؟ مرحوم آیت‌الله بروجردی (اعلی‌الله مقامه الشریف) نظر مبارک ایشان این است که بحث مقدمه واجب جزو مباحث اصولیه نیست و جزو مبادی احکامیه است. باید توضیح بدهیم که مبادی احکامیه چیست و اینکه آیت‌الله بروجردی بحث مقدمه واجب را جزو مبادی احکامیه دانسته‌اند به چه دلیل است؟ و آیا فرمایش ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. با ادله گوناگون اثبات شد که پذیرش ولایت جائر حرام است، اما استثنائاتی دارد. یکی از این استثنائات، مسئله تقیه بود. اگر در مورد تقیه بودیم، جایز یا واجب است که ولایت جائر را بپذیریم. آیاتی از قرآن دلیل بر این مدعا آورده شد، ﴿لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكٰافِرِينَ أَوْلِيٰاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذٰلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللّٰهِ فِي شَيْ‌ءٍ إِلّٰا أَنْ ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. برخی از ایرانی‌ها به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند و در آن کشورها حکومت عدل نیست و حکومت جور است. اگر بخواهند در حکومت، شغلی را برگزینند، مثلاً استاد دانشگاه شوند، آیا پذیرش این شغل، شرعاً جایز است؟ در زمان حکومت شاهنشاهی در ایران نیز همین مسئله وجود داشت؛ زیرا پذیرش شغل حکومتی، تقویت ظالم است. در جلسات گذشته گفته شد که یکی از مسوغات پذیرش ولایت جائر، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. یکی از مواردی که از حرمت پذیرش ولایت جائر استثنا شده، تقیه است. اگر در موقعیت تقیه باشیم، می‌توانیم ولایت جائر را بپذیریم. تفاوت‌های تقیه با اکراه را می‌گفتیم. تفاوت نخست این بود که گاهی در تقیه، اجبار نیست، مانند تقیه مداراتی. تقیه دو گونه دارد: تقیه خوفی و مداراتی. شما که به مکه مشرّف می‌شوید، پشت سر اهل‌سنت نماز می‌خوانید، اجباری هم نیست، بلکه برای جلب محبت و ابراز دوستی ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. پذیرش این ولایت، هنگامی جایز است که امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، وظیفه ما باشد و بتوانیم آن را انجام دهیم. قید مسوغیت امربه‌معروف همه فقها این جواز را پذیرفته‌اند، اما قیدی برای آن گفته‌اند: «العلم أو الظنّ بعدم ارتکاب المآثم». کسانی که در حکومت‌های جور می‌خواهند شغلی را داشته باشند، مانند کسانی که در کشورهای خارجی هستند، علاوه بر اینکه امربه‌معروف باید وظیفه آن‌ها ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که آیا قبیح ذاتی است یا نه؟ گروهی از فقها معتقدند که پذیرش ولایت جائر نیز مانند دروغ، قبیح ذاتی است. دروغ گاهی به‌دلیل مصالحی جایز می‌شود، پذیرش ولایت جائر نیز به‌دلیل مصالحی جایز می‌شود، ولی ذاتاً قبیح است. گروه دیگری معتقدند که پذیر ولایت جائر، مانند نماز، روزه و...، تابع دستور شرع است؛ اگر روایتی بود که ممنوع است، ما نیز می‌گوییم که ممنوع است، اگر روایتی وارد شده بود که ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر و جمع میان روایات این باب بود. روایات گوناگونی وارد شده؛ گروهی از روایات، ورود به دستگاه حکومت را حرام دانسته و به‌شدت مخالفت می‌کند، گروهی از روایات نیز اجازه داده‌اند که مردم برای اصلاح امور مؤمنان، وارد حکومت جور شوند. این روایات را باید چگونه جمع کرد؟ محقق ایروانی رحمه‌الله می‌گوید: «[إنّ المراد في بعض الروایات المجوّزة] هم عدّة من وجوه البلد و أعيانه الذين يختلفون إليه ...

خلاصه جلسه گذشته: جلسه گذشته بحث در رابطه با إجزای أمر ظاهری (أمارات و أصول) از أمر واقعی بود که اگر أوامر ظاهریه از اصول و أمارات را انجام بدهیم، بعد از کشف خلاف آیا مجزی از أمر واقعی هستند یا خیر؟ مثلاً مکلّف سال‌ها به قول عادل (مجتهدی) عمل کرده است بعد معلوم شده است که اشتباه بوده است. آیا سال‌هایی به حرف وی عمل کرده است مجزی است یا اینکه باید آن اعمال را قضا کند. آیا عمل به إمارات و اصول بعد از کشف خلاف، مجزی است یا خیر؟   القول الاول: ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که آیا می‌تواند استحباب یا به تعبیر برخی از فقها، جواز داشته باشد؟ یک مبنا این بود که «قبول الولایة من الجائر اما محرّمة و اما واجبة». گروهی معتقدند که می‌تواند مستحب باشد. شیخ انصاری رحمه‌الله می‌گوید: «الأحسن في توجيه كلام من عبّر بالجواز‌ مع التمكّن من الأمر بالمعروف إرادة الجواز بالمعنى الأعم. و أمّا من عبّر بالاستحباب، فظاهره إرادة الاستحباب العينيّ الذي لا ينافي ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود. سخن مرحوم امام خمینی را توضیح می‌دادیم که در دوران امر میان اهم و مهم، قاعده این است که اهم را بگیریم و مهم را رها کنیم. این قاعده عقلی است که عقلا نیز آن را پذیرفته‌اند، شارع مقدس نیز این قانون را پذیرفته است. باید توجه نمود که معنای اهم و مهم چیست؟ اهم و مهمی که متوجه شخص واحدی شده باشد، جاری است، اما اگر درباره دو نفر مکلف باشد که درباره یکی اهم و درباره دیگر مهم است، قانون اهم ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که آیا می‌توان آن را به‌عنوان کاری مستحب دانست؟ توجیه استحباب شیخ انصاری رحمه‌الله توجیه دیگری برای استحباب، بیان می‌کند: «يمكن توجيهه بأنّ نفس الولاية قبيحة محرّمة‌؛ لأنّها توجب إعلاء كلمة الباطل و تقوية شوكة الظالم، فإذا عارضها قبيح آخر و هو ترك الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر و ليس أحدهما أقلّ قبحاً من الآخر، فللمكلّف فعلها تحصيلاً لمصلحة الأمر بالمعروف و تركها ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که آیا پذیرش چنین ولایتی استحباب هم می‌یابد؟ آیا می‌توان گفت که در برخی از موارد، مستحب می‌شود؟ پذیرش اینکه انسان، زیردست ظالمی باشد، ذاتا حرام است، از سویی، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، واجب است، احسان به مؤمنان، مستحب است. اگر پذیرش ولایت از سوی جائر، حرام ذاتی است، باید واجب اهمی باشد تا بتواند این حرمت را بردارد که در این بحث می‌تواند امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر باشد. اگر ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت از سوی جائر بود که آیا غیر از وجوب، می‌تواند احکام دیگری نیز داشته باشد؟ یعنی پذیرش این ولایت، مستحب، مکروه یا مباح باشد. یا اینکه «قبول الولایة من الجائر إمّا محرّمة و إمّا واجبة»؟ از شهید ثانی رحمه‌الله منقول است که می‌گوید: «لعلّ وجه عدم الوجوب كونه بصورة النائب عن الظالم و عموم النهي عن الدخول معهم و تسويد الإسم في ديوانهم، فإذا لم يبلغ حدّ المنع، فلا أقلّ من الحكم بعدم الوجوب».[1] از ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت جائر بود. پذیرش این ولایت، اقسامی دارد؛ یک قسم این است که «قبول الولایة من الجائر واجبة» آیا پذیرش ولایت از سوی جائر، واجب می‌شود؟ اگر واجب می‌شود، در کجا؟ دلایل وجوب: دلیل اول ﴿اجْعَلْنِی عَلَی خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ﴾[1] ؛ حضرت یوسف علیه‌السلام از پادشاه مصر درخواست کرد که مسئول خزانه شود. معلوم می‌شود که وظیفه‌ای در کار بوده است. هنگامی که حضرت می‌تواند وارد ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره پذیرش ولایت جائر بود. آیا حرمت پذیرش ولایت، مستثنایی نیز دارد؟ آیا می‌توان گفت که درباره اصلاح امور مؤمنان جایز است یا درباره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، واجب می‌شود؟ پذیرش ولایتی که حرام است برخی گفته‌اند که در مواردی «إمّا واجبة و إمّا مستحبة و إمّا مکروة و إمّا مباحة». یکی از مواردی که شیخ انصاری، شهید ثانی و... گفته‌اند این است که «واجب» است. این وجوب در جایی است که اگر ولایت جائر را نپذیرد، نمی‌تواند ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره این بود که آیا پذیرش ولایت جائر می‌تواند مستحب، مباح یا مکروه باشد؟ یا این دیدگاه درست است که پذیرش ولایت جائر از دو حال خارج نیست؛ حرام یا واجب است؟ مباحثی را بررسی کردیم و پاسخ این شد که ابتدا پذیرش ولایت جائر، حرام ذاتی یا نفسی است. برای اینکه این حرمت، برداشته شود، باید واجب اهمی باشد؛ مثلاً چون امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، واجب اهم است، می‌تواند حرمت پذیرش ولایت جائر را کنار بگذارد. این جوازی که با ...

خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره «قبول ولایت سلطان جائر» بود. هنگامی که حکومت جائر و طاغوت برقرار است، آیا انسان مؤمن، می‌تواند ولایت آن را بپذیرد، اما کارهای خیری مانند امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر مرتکب شود. برخی از فقها گفته‌اند: «قبول الولایة من الجائر إمّا واجبة و إمّا محرّمة و إمّا مستحبة و إمّا مکروة و إمّا مباحة»؛ احکام پنج‌گانه درباره آن جاری است. در مباحث پیشین گفتیم که حرمت پذیرش ولایت از سوی جائر، دو مبنا دارد؛‌ حرمت نفسی ...

پیش از شروع درس، این مشکلی که اکنون در لبنان پیش آمده (جنگ و ترور شهید سیدحسن نصرالله) باعث تأسّف شدید است. متأسّفانه مجروحان بسیاری از لبنان به بیمارستان‌های شهرهای قم، تهران و... آورده‌اند و هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود. خداوند متعال لطف نماید و این شر خاتمه یابد و به بهترین شکل، به‌سود اسلام و مسلمین، تمام شود. برای شفای مریضان اسلام، به‌ویژه مجروحان لبنان، حمدی قرائت بفرمایید. خلاصه جلسه گذشته: سخن در علم فقه درباره «قبول ولایة الجائر» ...

خلاصه جلسه گذشته: صحبت در علم فقه درباره «پذیرش ولایت جائر» بود. آیا دخول تحت ولایت جائر برای جلب مصالح و دفع مفاسد، جایز است؟ اکنون در کشورهای عراق، افغانستان و... که جنبه‌های اسلامی دارند، حکومت اسلامی نیست و نمی‌توان گفت که حاکمان، عادل هستند. آیا ورود به حکومت جور برای دفع مفاسد و جلب مصالح، جایز است؟ در جلسه گذشته، سخن شیخ انصاری رحمه‌الله را گفتیم. شیخ انصاری رحمه‌الله می‌گوید: «أنّ الولاية إن كانت محرّمة لذاتها، كان ارتكابها لأجل المصالح ...